Муса Җәлил. Үлемгә

Ничә тапкыр синең тырнагыңнан
Котылдым мин, үлем.
«Беттем» дигән чакта, тормыш тагын
Сузды миңа кулын.

Синең белән ләкин тартышудан
Һич бизмәде күңлем.
Батырам дигән саен, мин упкынның
Эченәрәк кердем.

Син: «Соңгысы булсын бусы», – диеп
Шелтәләдең мине.
Аның саен булдым мин тискәре,
Аның саен кире.

Синең белән уйнау, беләм, үлем,
Күңелле эш түгел.
Җирдә тыныч, гамьсез көн итүдән
Бизәрмени күңел?

Мине әллә яшәү биздердеме,
Бу бунтарьлык нигә?
Юк, үләсем килми минем бер дә,
Бик яшисем килә.

Давыллардан әгәр читтә булсаң,
Шундый тыныч, аулак.
Юк, мин килдем сиңа давыл аша,
Чын тормышны даулап.

Әле менә тагын килеп ләктем
Синең тырнагыңа.
Богау салды җәллад бу җырларны
Язган кулларыма.

Тиздән сүнәр гомрем, йөрәгемдә
Тоеп ялкын көчен.
Үлсәм үләм бөек хаклык өчен,
Сөйгән халкым өчен!

Шуның өчен бит мин ничә тапкыр
Синең кулга төштем,
Гел очрадым сиңа, юри сине
Эзләп йөргән төсле.

Нишлисең бит, бөек хаклык юлы
Шундый тайгак булгач?
Көрәшчегә бары җиңү яки
Үлем генә юлдаш.

Тиздән сүнәр, сүнгән йолдыз кебек,
Соңгы яшәү көчем.
Үләм, ләкин бөек хаклык өчен,
Илем, халкым өчен!
(1943)

Муса Джалиль. К смерти (Перевод Л.Пеньковского)

Из твоих когтистых, цепких лап
Сколько раз спасался я!..
Бывало, Чуть скажу: «Все кончено... я слаб!» –
Жизнь мне тотчас руку подавала.

Нет, отказываться никогда
Я не думал от борьбы с тобою:
Побежденным смертью нет стыда,
Стыдно тем, кто сдался ей без боя.

Ты ворчала:
– Ну, теперь держись,
Хватит мне играть с тобой, строптивец! –
Я же все упрямее за жизнь
Драться продолжал, тебе противясь.

Знаю, знаю, смерть, с тобой игра
Вовсе не веселая забава.
Только не пришла еще пора
На земной покой иметь нам право.

Иль мне жизнь пришлась не по плечу?
Иль так сладок смертный риск бунтарства?
Нет, не умирать – я жить хочу,
Жить сквозь боль, тревоги и мытарства.

Стать бы в стороне от бурь и гроз –
Можно тихо жить, не зная горя.
Я шагал сквозь грозы, в бурях рос,
В них с тобой за жизнь, за счастье споря...

Но теперь, надежда, не маячь –
Не помогут прошлые уроки.
В кандалы уж заковал палач
Руки, пишущие эти строки.

Скоро, скоро, может быть, к утру,
Смерть навек уймет мою строптивость.
Я умру – за наш народ умру,
За святую правду, справедливость.

Иль не ради них я столько раз
Был уже тобой, костлявой, мечен?
Словно сам я – что ни день и час –
Роковой искал с тобою встречи.

Путь великой правды труден, крут,
Но борца на путь иной не тянет.
Иль с победой встретится он тут,
Или смерть в попутчицы нагрянет.

Скоро, как звезда, угасну я...
Силы жизни я совсем теряю...
За тебя, о родина моя,
За большую правду умираю!
(1943)