Сәясәт 12 март 2017 13:12

Лилия Мәхмүтова: Әнине кабатларга тырышмыйм – "Ватаным Татарстан" газетасы

Ул әти-әнисе юлын сайлаган, әмма беркайчан да, мин – артист кызы, дип кычкырып йөрмәгән.

Скопировать ссылку

(12 март, Казан, "Татар-информ", "Ватаным Татарстан", Гөлинә Гыймадова). Алма агачыннан ерак төшми. Татарстанның халык артистлары Исламия һәм Хәлил Мәхмүтовларның балалары турында сүз чыккач, ирексездән, шулай дип уйлап куясың. Татарстанның атказанган артисты Лилия Мәхмүтова да әти-әнисе юлын сайлаган, әмма беркайчан да, мин – артист кызы, дип кычкырып йөрмәгән. Барысына да үзеңә ирешергә, үз юлыңны табарга кирәк, ди ул бу хакта сүз чыккач. Без аның белән һөнәрнең четерекле яклары, артист баласы булу авырлыклары турында да сөйләштек.

– Артист гаиләсендә үсүнең без белмәгән яклары шактыйдыр?

– Артист баласында җаваплылык хисе зур була. Әти-әниең кеше күз алдында, сиңа бакчада да, мәктәптә дә игътибар зур. Ә инде киләчәктә алар юлын сайласаң, таләпләр тагын да арта. Безнең үзебезне әти-әнидән түбән күрсәтергә хакыбыз юк. Рольгә алынганда син моны бигрәк дә көчле тоясың. Чөнки сизелә: сәхнәгә чыгуың була, бу рольне Исламия апа ничегрәк уйнар иде икән дип чагыштыра башлыйлар. “Мәхәббәт чишмәсе”ндә авыл хатыны Зәмзәмияне уйнаганнан соң, әнигә килеп, кызыгыз өчен рәхмәт сезгә, дип әйткәннәрен ишеткәч, иркен сулап куйдым. Синнән дә уздырды кызың, дип мактаганнары да бар. Яхшы сүз – азрак арттырыбрак җибәрсәләр дә, җан азыгы инде ул. Әни артыннан барырга, аны кабатларга тырышмыйм, һәркемнең – үз юлы бит.

– Әмма барыбер чагыштырырга туры килә. Исламия апаның яшьлек фотоларыннан сез карап торасыз кебек.

– Мине якыннан белмәгән кешеләр сәхнәдән әнигә охшата, аның чалымнарын табалар. Ә якыннан белүчеләр, әтиең Хәлилне хәтерләтәсең, диләр. Әнигә Ләйсән охшаган безнең. Ә мин төсем буенча гына түгел, холкым буенча да – әти.

– Ә бит әниегезнең сезне театрга җибәрәсе килмәгән.

– Әлбәттә. Алар унике айның тугызын юлда үткәрделәр. Кем инде баласына шундый язмыш теләсен? Артист буласым килә дигәч, ул мине каршына утыртты да: “Менә безгә кара. Өйдә торганыбыз да юк бит. Ярый әле, бәхетемә, Хәлил очрады, икебез бер юлдан атладык. Ә синең ирең һөнәреңне кабул итмәсә, аңламаса, нишләрсең?” – дип үгетләде. “Миңа да нәкъ шундый сүзләрне әйттеләр, чөнки безнең һөнәр белән җитешле тормыш корып булмый”, – дип өстәде. Әнинең сүзләре тәэсир иткәндер, күрәсең, юкса КФУның физика-математика факультетына барып кермәс идем. Үзем укыйм, үземне театр тарта... Ахыр чиктә әни дә сынды. Ярый, теләгең зур булгач, мин каршы түгел, ләкин имтиханнарга үзең әзерләнәсең, диде. Шигырь, мәсәл өйрәндем, этюдлар әзерләдем дә Илдар абый Хәйруллинны эзләп киттем. Илдар абый комиссия җыйды. Кече сәхнәдә миннән имтихан алу башланды. Нәтиҗәдә мине икенче курслар белән укырга дәрескә чакырдылар. КФУда дүрт ел буе алган белемем ярты юлда бүленеп калды. Моңа ул вакытта да, хәзер дә үкенмим. Максатыма ирештем, яраткан һөнәремнең серләренә төшенә башладым, сөйгән ярымны очраттым. Бергәләп укыдык, театрга эшкә килгәч, гаилә корып җибәрдек. Безнең театрга килүебезгә 26 ел булган икән инде.

– Илдар абый Хәйруллин курсында укыгач, нишләп Камал театрына эшкә кабул итмәделәр соң?

– Камал театрына тәгаенләнгән идек. Ләкин укып бетерергә ярты ел калгач, театрга щепкинчылар кайтты. Аларның да кайберләре Тинчурин театрына урнашты әле. Соңгы курста Хәбибулла Ибраһимовның “Башмагым”, Николай Анкиловның “Солдатская вдова” спектакльләрен сәхнәләштердек. Аларны берничә театрның җитәкчеләре, сәнгать әһелләре карады. “Башмагым”дагы Гайни роле күпләр күңеленә хуш килгән, ахрысы, берничә җиргә чакыру алдым. Чаллыда, Түбән Камада, Оренбургта татар театрлары ачылган вакыт иде бу. Алар үзләренә эшкә чакырды, әмма күңелгә иң якыны барыбер Тинчурин театры булды. Ирем Ренат, мин, Илсөяр Сафиуллина шушы театр ишекләрен тәүге мәртәбә ачып кердек.

– Әти-әниең рольләреңне ничек кабул итте? Ошамый дип күтәрелеп бәрелгәннәре булмадымы?

– Алар минем беренче тәнкыйтьчеләрем булды. Әмма беркайчан да, булмаган бу, дип әйтмәделәр. Кечкенәдән театрда үскәч, бу дөньяга кереп китү алай читен булмады. Шулай да, читтән караучың һәм киңәш бирүчең булу – зур бәхет ул. Әти йомшак кына, кызым, менә шул өлештә битең күренмәде, ә бу өлештә болайрак эшләсәң, үтемлерәк булмасмы икән, дип әйтә иде. Әти сөйләгәндә, мин үземнең уенымны да читтән караган кебек була идем. Режиссерыбыз Рәшит Заһидуллин да читтән күрсәтү алымын оста файдалана башлады. Премьера алдыннан ул безне видеога төшерә һәм без бергәләшеп экраннан үзебезне карыйбыз, уеныбызны анализлыйбыз.

– Холкың кемнеке – әниеңнән күчкәнме, әллә әтиеңнәнме?

– Әтидәндер, мөгаен. Мин соң чиккә җиткәнче сабыр итәм. Безгә әти дә, әни дә иң кирәк чакларда тансык булды. Хәтта без әти-әни образларын уйлап чыгарып, шуңа ышанып үстек дисәм дә, ялгыш булмас. Алар гел юлда булды. Айларга сузылган гастрольгә киткәндә, өйгә әтинең әнисе – Сабира әбием килеп тора иде. Безне, шукланып китсәк, әтиегезгә әйтәм, дип өркетте. Ә бит әти куркытырлык зат түгел иде ул. Гаҗәеп йомшак, кеше өчен барысын да эшли, үзе турында уйламый торган кеше булды. Моңа яши-яши, уйлана-уйлана төшендем. Балачагым башлыча авылда үтте. Берзаман әнинең әнисе Мәрвия әбигә әни дип эндәшә башлаганмын. Ул фотоларын күрсәтеп, менә синең әти-әниең, тиздән алар кайтачак, дип юата иде. Күчмә театр стационар статусын алганда, миңа 21 яшь иде инде. Димәк, без әти-әнине күрмичә үскәнбез. Хәер, без генә түгел, бөтен артист балалары шушы юлны үтә. Ләкин мин бәхетле, соң булса да, әтигә якыная, аны үзем өчен ача алдым. Бу вакытта ул инде инсульт кичергән иде. Хастаханәдә ай ярым ятты, яныннан китмәдем. Җиде ай безнең белән яшәде, безгә аны тәрбияләп тору савапларын алырга насыйп булды. Әтиемне бик сагынам, миңа ул хастаханәгә генә кереп яткан да менә терелеп кайтып керер төсле.

– Әти-әниеңә Тинчурин театрының тәгәрмәчле чоры эләккән, сезгә күбрәк стационарда уйнарга туры килә. Бу артист өчен яхшымы?

– Гаиләле кешегә юл азрак булса, яхшырак инде ул. Ә менә халыкка театрның туктаусыз йөреп торуы кирәк. Театр бит ул – күңел ачу урыны гына түгел, тәрбия чарасы да. Телне саклау җәһәтеннән театрның роле һәр чорда зур булган. Читтә яшәүче милләттәшләр өчен исә безнең белән очрашу Ватанга кайтып килүгә тиң. Театр элеккеге темплар белән булмаса да, йөрүдән туктамады. Төркиягә өч тапкыр барып кайттык, җәен Абхазиядә әнинең спектакльләрен уйнадык. Тамашачының безне тәрҗемәсез, уенга карап аңлап утырулары шаккатырды. Аннан кардәш халкыбызга рәхмәт дип, кат-кат килеп әйттеләр. Төбәкләргә йөрибез. Себер якларын кат-кат урадык. Алдагы барулар белән хәзергеләрен чагыштырганда, телнең онытыла баруы борчуга салды. Минем яшьтәгеләр дә спектакльне колакчын белән тыңлады.

– Сине таныткан роль кайсысы?

– Алар барысы да иҗатыма ниндидер бер төсмер өстәде, шуңа күрә берсен генә дә аерып әйтәсем килми. “Мәхәббәт чишмәсе”ндәге (И.Мәхмүтова) Зәмзәмияне дә, “Хуҗа Насретдин”дагы (Н.Исәнбәт) Гөлбануны да, “Эх, алмагачлары”нда (Ш.Фәрхетдинов) Фәридә Рәисовна ролен дә, соңгы премьераларның берсе – “Ефәк баулы былбыл кош”тагы (Аяз Гыйләҗев) Әсмамны да бик яратып уйныйм. Элек күбрәк лирик персонажларны башкарсам, хәзер төрләнәм. Гротеск образлар җәһәтеннән эзләнүләр кызыклы була. Бомаршеның “Фигароның өйләнүе” спектаклендә Розина әнә шундый образ булды.

– Театрга яшьләр күп килде. Сезнең буын белән яшьләр арасында аерма зурмы?

– Тормышка караш, фикерләр, кыйммәтләр – бар да үзгә. Без бит– совет чоры балалары, булсын дип эшләдек, әҗере турында уйланмадык. Яшьләр исә үз бәясен белә. Ә менә алар мобильрәк дигән фикер белән килешмим. Яшь чакта без дә ут чыгара идек, аена 28әр спектакль уйнап йөрдек.

– Исламия апа кая гына барса да, берәр кул эшенә өйрәнеп кайта торган булган. Сездә шундый һәвәслек бармы?

– Мин дә бәйләргә ярата идем. Иптәш кызым белән пардан кофталар бәйләп кидек. Пешерергә дә яратам, әмма камыр ризыкларына бик өстенлек бирмибез инде хәзер. Ә менә яшелчә тозларга, кышка төрле салатлар ясарга бик яратам. Мин тозлаган кыярлар әле түтәлдән өзеп алган кебек хуш исле, кетердәп тора. Ул рецептларны сорап алып, күп җирләрдә бастырдылар да инде.

– Икегез дә – артист, өйдә эшне ничек бүлешәсез?

– Бездә бүленеш юк, кемнең җае бар, шул эшли. Әмма Ренат беркайчан да кер һәм идән юмады. Калган бөтен эшне дә эшли, ярдәм итә. Әйтик, бәрәңгесен әрчеп бирә, башкасын... Аннары Ренат электр эшләрен бик оста башкара. Хәтта сораган кешеләргә ут үткәреп, сигнализация дә куеп йөри. Егет кешегә җитмеш төрле һөнәр дә аз, дим мин. Улыбыз безнең юлдан китмәде, аңа әтисенеке кебек техник фикерләү хас, КХТИда укый.

– Тәҗрибәләргә ничек карыйсыз?

– “Сүнгән йолдызлар” спектаклендә әби ролен бирделәр. Әле кайчан гына кызны уйнаган идем, күп тә үтми әби булдым. Режиссер Резедә Гарипова белән, бездә әби ролен уйнарлык өлкән артистлар да бар, бит нишләп мине билгеләдегез, дип бәхәсләшеп тә алган идем әле. Чөнки бу образга күңелем белән әзер түгел идем. Гүзәл Гарәпшина белән әбиләрне уйнадык, әмма образларыбызны акрынлык белән ачтык.

– Тәнкыйтьне кабул итәсезме?

– Әгәр кеше, кем булуына карамастан, синең өчен борчылып, эшеңне тагын да камилләштерү җәһәтеннән тәнкыйть сүзләре әйтә икән, кабул итәм. Үзен күрсәтер өчен, мин дә чеметә алам, дип йөрәкләнә икән, андый тәнкыйтькә исем китми. Ләкин бит халык сүзнең асылына төшенеп, анализлап тормый, ничек бар, шулай кабул итә. Бу күренеш исә эчемне пошыра. “Ефәк баулы былбыл кош” спектаклендә минем образга җылылык җитмәгән дип язганнар. Ләкин бу образ тормыштагы картлар йортларындагы хәлләрне анализлаганнан соң туды. Ул – тыштан салкын, эчендә ялкын йөрткән хатын. Кызганыч, үзенең җылылыгын бердәнбер баласына түгел, кул астындагы картларына биргән. Заман хатын-кызларында да шул ук бәла, бөтен көчләрен эшкә бирәләр, балага исә игътибар, наз җитми.

– Бәйрәм уңаеннан хатын-кызларга ниләр телисез?

– Дөньялар имин булсын. Калганы бар да була. Хатын-кыз икәнне онытмыйк, ирләр эшенә алынмыйк. Без бит – муен, ә муен кай якка борса, баш шул якка борыла.

#Лилия Мәхмүтова #Ватаным Татарстан

Сәхифәләр

Лилия Мәхмүтова: Әнине кабатларга тырышмыйм – "Ватаным Татарстан" газетасы