Илфат Фәйзрахманов: Почта сугыш елларында да эшләгән, ә бүген кая барабыз?
«Безнең гәҗит» газетасы баш мөхәррире Илфат Фәйзрахманов почта эшчәнлегенә карата фикерен белдерде.
Мин бу язылу нәтиҗәләреннән канәгать түгел, бик пессимистик фаразда. Тиражыбыз, бөтен газеталарныкы кебек үк, кими. Моның объектив сәбәпләре дә бар: почта һаман таркала, җимерелә. Россиядә таратырлык әйбер калмады бугай. Завод-фабрикалар бетте, бөтен кеше кытай продукциясен сата. Ничек кенә булса да эшләгән почта бар иде әле. Хәзер шул почтаны да таркату бара. Анда үткәрелгән бер генә реформа да дөрес түгел.
Почта хезмәткәрләренә яраклылык вакыты чыккан, сыйфатсыз товар саттыралар, аларның хезмәт хакы бик аз. Мәсәлән, безнең авыл почтальоны 6 мең хезмәт хакына йөри. Ул ханым эштән чыкса, аның урынына килүче булмаячак. Бушка, фидакарьләрчә эшләп йөргән буын эштән чыкса, анда килүче булмаячак. Кем йөрсен 6 меңгә. Аны әле «товар сатмыйсың» дип сүгәләр. Элек почта хезмәткәре газета-журналлар күтәреп йөри иде, хәзер – товар.
Хәзер күбрәк сүз сөйлиләр. Почта проблемасын Матвиенко да күтәреп чыккан иде. Газета-журналларның бәласе шунда башланды: почтага бирелә торган субсидияне өзделәр. Берничә ел элек вакытлы матбугатка яздыруда почтага субсидия бирәләр иде. Хәзер бу дәүләт ярдәме алынды. Болар барысы да шәхси, бәйсез басмаларга китереп бәрде.
Без язылу бәясен күтәрә алмыйбыз. Мисал өчен, безнең газета 2003 елда эшли башлады. Шул елларда ярты елга язылу бәясе 80-120 сум булган. Шул 120 сумның 80 сумы редакция өлеше булган, почта өчтән берен, дүрттән берен генә үзенә алган. Хәзер яртысын диярлек почта ала, логистика өчен аерым түләнә. Бүген кечкенә генә кәгазь селкеткән өчен дә «агентское вознаграждение» алына. Газетаның үзенә эшләве бик авыр. Билләрне буа-буа, инде күпмегә бара алабыз. Типография бәясе арта бара. Быел гына да ул 10 процентка артты. Болай озак дәвам итә алырмы? Бер укудан читләшкән кеше кабаттан укый башламый. Ә гәҗитне көн саен укыйлар.
Кибеткә товар төп-төгәл кайтарыла, ә почтада андый нәрсә юк, шуңа күрә газеталар югала. Ул проблема элек тә бар иде. Атна саен югалткан газеталарны табуы да бик авыр. Хәзер дә: «Нишләп миңа гәҗит килмәде икән?» – дип, 15ләп шалтыратучы булды. Кайберәүләре аңламыйча, безне гаепләп, «Нишләп җибәрмәдегез?» дә диләр. Без үзебез аны таптырып, нишләп килеп җитмәгәнен белеп, газета иҗат итәргә вакыт та калмый. Почта югалткан газета өчен дә бездән хак ала. Анда, гомумән, тәртипсезлек. Югалган очракта, очына чыга алмаганда, Казан тирәсендә булганнарына үзем илтеп бирергә тырышам, я үзләре килеп алалар, почтадан заказлы хат белән дә җибәргәләгәнем булды. Ә бу – өстәмә проблемалар, чыгымнар.
Быелдан «Безнең гәҗит» айлык газета булып калды, калын, 64 битлек булып чыга. Ошатучылар, атналык гәҗитне сагынучылар да бар. Журнал гына айлык була, газета булгач, ким дигәндә, атналык булырга тиеш тә үзе. Укырга материаллар күп һәм алар төрле. Ниһаять, барлык сәхифәләргә дә урын табылды. Атналык гәҗитне эшләве җиңелрәк, рәхәтләнеп атна саен чыгарыр идем, кызганыч, әлеге шартлар аркасында менә шушы хәлгә калабыз.
Минем уйлавымча, алга таба да шулай дәвам итсә, вакытлы матбугатның вакыты санаулы – тагын 5 елга түзә алырмы икән. «Почта юк, яраткан гәҗитемә языла алмыйм, кышны ничек чыгармын икән, күңелсез булыр инде. Газеталар килми, килмәгәч, языла да алмыйм», – дип, язылу вакытында шалтыратучы әбиләрне юатыр өчен нинди сүзләр табыйм. Бюджет хисабындагы дәүләт басмалары барыр. Шәхси басмаларга бик кыен.
Киоскларда да сатыла гәҗитебез, тик болай эшләү безгә файда китерми, зыянга гына. Сатылмаган икән, алар кире безгә сата. Безнең аларга саткан бәя ярты бәясенә генә кала. Кайчагында типография чыгымнарын да капламый. Почта белән ул гарантияле.
Аннары киоск авылларда юк. Почтаның җитәкчеләренә акча үзләштереп кенә утырасы түгел иде бит, нишләп шушы маркетларны оештырып җибәрмәделәр. Табышка эшли торган оешма буласы иде. Юк, алар дәүләттән акча биргәнне көтеп яталар, биргәнне ашау яклы гына. Почта – ул социаль тармак, иң авыр елларда, сугыш елларында да эшләгән, ә бүген кая барабыз?! Тормыштагы киеренкелекнең чиге дип саныйм мин моны, – диде баш мөхәррир.
Баш мөхәррирләрнең почта эшчәнлеге турындагы фикерләрен «Интертат» сайты өчен Ләйсән Рәхмәтуллина туплады:
