Флера Сөләйманова: Әни берәү генә була – "Ватаным Татарстан" газетасы
"Дүрт бала белән тол калган иргә кияүгә чыктым. Габделхак балаларга әни дип әйтәсез дип бик каты торды", – дип сөйли җырчы Флера Сөләйманова.
Скопировать ссылку
(Казан, 22 май, "Татар-информ", "Ватаным Татарстан", Гөлинә Гыймадова). Флера Сөләйманова турында сүз чыкса, аның беренче сыйфаты итеп тыйнаклыгын, аннан сабырлыгын, киң күңелле булуын билгеләп үтәләр. Күптән инде аны татар җыры анасы дип тә саныйлар. Әниләргә хас бөтен сыйфатларны үзенә сеңдергән олпат җырчы белән Рәшит Ваһапов исемендәге фестиваль вакытында сәхнә артында гәпләшеп алдык. Флера апа җырга мөнәсәбәте, яшәеше турында сөйләде. Әңгәмә Рәшит абый турындагы истәлекләрне барлаудан башланды, дип яза "Ватаным Татарстан" газетасы хәбәрчесе.
– Рәшит абыйны халык бик яраткан дип сөйлиләр. Халык мәхәббәтен нинди сыйфатлары белән яулады икән ул?
– Халык кебек гади, ихлас, җор телле иде ул. Тавышы, сөйләме, җырлавы да үзенчәлекле иде. Ләкин бу үзенчәлекне дөресләргә тырышучылар да табылып торды. Радиода бер мәлне менә шушындый күренеш булды. Рәшит абый җыр яздырырга килде, матур итеп киң сулыш алып җырлап җибәрүе булды, концертмейстер Екатерина Соколова туктарга кушты. Әһә дибез, мишәрчәне “тотты”. Гөлсем апа бу урында болайрак җырлый иде дип, өйрәтә башлады бу. Рәшит абый түзмәде, чын йөрәктән: “Карале бу марҗаны, миңа татарча өйрәткән була”, – дип ачуланды. Аның бу фразасы бик озак еллар мәзәк булып телдән-телгә күчеп йөрде. Шундый кешеләр белән эшләгән елларны искә алам да, ничектер, күңелләр яктырып китә.
– Ваһапов белән бергә эшләдегез, димәк?
– Рәшит абыйның үзе белән түгел, аның янәшәсендәге җырчылар белән күбрәк эшләдем. Аның баянчысы Гани Вәлиев белән чирәм җирләргә чыгып китүләр истә. Казанда исә татар концертлары күбрәк Качалов театрында узды. Репетицияләр вакытында еш кына Рәшит абый белән Усман ага Әлмиев бәхәсләшеп китәләр иде. Чөнки оештыручылар гомер-гомергә шушы ике шәхеснең кайсына иң соңгы итеп җырлау, йомгаклап кую хокукын бирергә белмичә тәмам гаҗиз булдылар. Иң соңгы чыгыш ясаучы ул инде иң дәрәҗәлесе, олпаты санала. Усман абыйның соңгы булып чыгасы килә, халык исә күбрәк Рәшит абыйны үз итә. Ләкин Рәшит абый беркайчан да, мин чыгам дип, Усман абыйның юлына аркылы төшмәде. Киресенчә, ул Усман абыйны соңгы башкаручы итеп билгеләсеннәр өчен концертка соңга калып килә иде. Янәсе, бөтенләй дә килмәскә мөмкин, аңа исәп тотмасыннар. Ул чакта бит кәрәзле элемтә юк, кемнең кайда йөргәнен тиз генә белешә алмыйсың. Ләкин бу ният чынга ашмый кала, Рәшит абыйның театрга килеп керүе була, аны әйдүкләп сәхнәгә әзерлиләр һәм йомгаклау хокукын бирәләр иде. Бик яраттылар аны. Репертуары да халыкчан, тавышы да ягымлы, аннары дуэт белән җырлап та халык мәхәббәтен казанды. Ул чор җырчылардан мин ялгызым калып барам бугай инде.
– Сара апа Садыйкова язмышыгызга тәэсир иткән икән.
– Яшьлек белән шәхеснең олпатлыгын, аның сиңа нинди зур тәэсир ясаганын аңлап та бетермисең. Сара апа мине, гап-гади эшчене, мехчылар фабрикасы хезмәткәрен җитәкләп диярлек җыр дөньясына алып керде. Ә бер бәйгедән кайтканда, Сара апа: ”Гани бригадасына үз кулларым белән биреп җибәрәм, юкса үземә дә син бик кирәк. Күрдеңме нинди уңыш казандың! Мин сине җырчы иттем”, – дип бер уфтанып, бер сөенеп сөйләнеп кайтты. Минем киләчәктән курку да көчле булган, күрәсең, ачу да килгәндер инде. Нинди уңыш, үз кулларыгыз белән мине ирсез, гаиләсез тормышка этәрдегез, дип әйтеп ташладым. Сара апа шундый үпкәләде, юл буе башка минем белән сөйләшмәде. Җырчылар икешәр-өчәр ай гастрольләрдә йөргәч, гаиләсез була икән дип чын күңелдән инанганмындыр инде. Шөкер, әни булу бәхетләрен дә татыдым.
– Балаларыгыз сезгә әни дип дәштеләрме?
– Дүрт бала белән тол калган иргә кияүгә чыктым. Габделхак балаларга әни дип әйтәсез дип бик каты торды. Ә мин, әни бер генә була ул, ирексезләмик, дидем. Шуннан балаларым да, хәзер оныклар да миңа дәү әни дип дәшә башлады. Бу – бик зур хөрмәт, ихтирам билгесе. Ятимлекнең ачысын үз җилкәмдә татыдым. Әти фронтта һәлак булды, озакламый әни дә бакыйлыкка күчте. Тома ятим калгач, ике яшьлек сеңлем Фәния бигрәк кызганыч булды инде. Шуңа күрә бу балаларның күңеле китек булмасын иде дип теләдем, тормышларын бөтен итәргә омтылдым. Шулай итеп, бала шатлыгы – минем шатлык, алар хәсрәте минем хәсрәт булды. Әле менә 43 яшьлек өлкән улым Маратны көтмәгәндә- уйламаганда җир куенына иңдердек. Бик авыр вакытларыбыз. Планнары зурдан, Мәскәүдә укып, белемен күтәреп кайткан гына иде. Улым аэронавигация буенча Рига институтын тәмамлаган иде, эшен дә, тормышны да бик яратты. Нишлисең бит, җыяр ризыклары беткән булгандыр... Булатым, олы кызым Алсу, Маратымның игезәк сыңары Әлфия – барыбыз да бу хәлләрне бик авыр кичерәбез. Бу гаиләгә мин аяк басканда шушы игезәкләр укырга кергән генә иде әле. Бер карыйсың – матур гына уйнап йөриләр, шул арада мин беренче туган да, мин беренчерәк дип эләгешеп тә китәләр иде. Балалар, шөкер, барысы да төпле белемле, тормышта нык басып торалар. Минем өчен борчылып, йортларын да янәшәдән алдылар. Бер ишегалдында диярлек, укмашып яшәп ятабыз. Бу хәлләрдән соң ялгызым яши алмыйм әле, Әлфияләргә бардым.
– Сезне бик күп җирләргә мәртәбәле кунак итеп чакыралар. Матур итеп хатирәләрегезне сөйлисез, үтемле итеп җырлыйсыз. Күңелегездә башка җырламам инде дигән уйлар тумыймы?
– Мин андый чараларга җырлатмасалар бармыйм да. Җырламыйча ярамый, җырларга кирәк. Марат улыма, башым да авырта, сызланам әле дип зарлансам, сиңа концерт куярга вакыт җиткән икән, дип әйтә торган иде. Үтә сизгер бала булды ул. Аһ-ваһ килеп концертка барам да, яшәреп, терелеп кайтам. Җыр ул – яшәү рәвешем. Оныкларым да шундыйлар, бик матур җырлыйлар. Әле берсен мәктәптә тыңлап караганнар да, ярыйсы гына җырлыйсың икән, хорга кабул итәрбез, дигәннәр. Бала: “Ничек инде ярыйсы гына? Минем бит дәү әнием – халык артисткасы!” – дип гаҗәпләнгән.
– Флера апа, җырчы бөтен җырны да яратып, күңеле аша үткәреп башкара. Шулай да, иң якыны, яратканы бардыр.
– Алтмыш ел дәверендә барлык җырларымны да әниемә багышладым. Репертуарымда күбесе әни турында җырлар булды. “Әниемә” (Госман Әхмәтҗанов тәрҗемәсендә казах җыры) визит карточкама әйләнде. Газиземә әйтеп өлгермәгән сүзләрем, назларым, әйтерсең лә, шушы җырга сыйган. Халык “Гөлшаһидә” җыры белән дә таный иде. Ләкин бу җыр сәхнәдән бик җырланмады. Җырның күңелемә ятышлыларын гына сайлый идем, шуңа күрә берсен генә атап, башкаларын үгисетәсем килми.