Татар матбугаты 20 август 2017 17:52

Айрат Хамматов: Туган телемдә теләп аралашам – "Ватаным Татарстан" газетасы

Үзем өчен генә түгел, милләтебез, халкыбыз өчен дә шатланам, ди татар боксчылары арасында дөнья чемпионы булган бердәнбер спортчы.

Скопировать ссылку

(Казан, 20 август, "Татар-информ", "Ватаным Татарстан", Илнар Хөснуллин). Бокс сөючеләр Айрат Хамматовны яхшы хәтерли. Моннан 28 ел элек дөнья чемпионы булып танылган спортчы бүгенге көндә Татарстанның Бокс федерациясен җитәкли. Яңа чемпионнар кайчан үсеп чыгар, бокс белән шахмат арасында нинди уртаклык бар, җыелма командада татарларны ни өчен үз иткәннәр – Айрат Касыйм улы әнә шул хакта сөйли, дип яза "Ватаным Татарстан" газетасы.

– Үткән елларга кире кайту мөмкинлеге булса, яңадан боксны сайлар идегезме?

– Әлбәттә! Һичшиксез, боксны сайлар идем. Берни турында да кызганмыйм, бокс миңа бик күп танышулар, кызыклы сәяхәтләр бүләк итте. Әлегә авырткан урыннарым сиздерми, бар да тәртиптә. Бераз авыртып ала, әлбәттә, әмма моны гадәти хәл дип саныйм. Статистика мәгълүматларына караганда, спорт төрләре арасында бокста төрле тән җәрәхәтләре алу куркынычы алай ук зур түгел. Ул якынча 6-7 нче урында тора.

– Тренерыгыз Виктор Красновның боксны шахмат белән чагыштыруы мәгълүм.

– Бу хакта тәүге тапкыр ишеткәч, шаярта дип уйладым. Тора-бара аңладым – дөрес сүзләр! Бокста авыррак та әле, шахматта карар кабул итү өчен вакыт бирелә, ә монда барысы да мизгел эчендә хәл ителергә мөмкин. Краснов мине көч тә, акыл да чамалы булырга тиеш дип өйрәтте. Йә техника, йә әзерлек дәрәҗәсе белән генә бернигә дә ирешеп булмый. Барысы да үзара бәйләнгән булырга тиеш.

– Хатын-кызлар боксын ничек бәялисез? Кагыйдәләрсез бокс?

– Мин каршы. Гомумән, көрәш турнирларында гүзәл затлар бик үк матур күренми. Хатын-кыз хуҗабикә, ана булып калырга тиеш. Хәзер исә хатын-кызлар спортын ирләрнеке белән тиңләштерергә тырышалар. Хокуклар тигез булсын өчен, ирләрдән медальләрне ала башлаячаклар.

– Алдагы сезонда “Рубин” футболчылар сатып алу өчен генә дә 40 миллион еврога якын акча тоткан иде. Бу акчага Татарстан боксын ничә ел тәэмин итеп була?

– Йөзләгән елдыр, мөгаен. Аңлыйсызмы, футбол, хоккей ул – күпсанлы тамашачылар җәлеп итүче спорт төрләре. Бу – үзенчәлекле бизнес. Бер футболчыга киткән акча Бокс федерациясенә ким дигәндә ун елга җитәргә мөмкин. Аларның – үзенеке, безнең – үзебезнеке.

– 1991 елда сез Казанда бокс буенча СССР чемпионатында чыгыш ясадыгыз. Әлеге вакыйгадан соң карьерагызда нинди үзгәрешләр булды?

– СССРның соңгы чемпионаты иде бу. Шул ук елны без Фоат Гатин белән Швециядә икенче урынны алдык һәм Олимпия уеннарында катнашу хокукына лаек булдык. Ә СССР таркалгач, БДБ җыелмасын төзергә тотындылар. Фоат белән мине исә читкә этәрделәр. Шуннан соң һәвәскәрләр спортыннан киттем. Профессионаллар арасында җидеме, сигезме очрашуда катнаштым, соңгысы Мәскәүдә узды. Америкада өч елга килешү тәкъдим иттеләр, тик карьерама нокта куярга булдым. Гаиләмнән читтә булу бик кыен иде. Чыгыш ясаган вакытта аларны күрмәдем дә диярлек.

– Ул елларны искә алганда бер боксчының, ярышларга Хамматов һәм Гатин гел сумка тутырып тәм-том алып килә, шуңа күрә бөтен спортчылар “татарлар” янына чәй эчәргә керә иде, дип сөйләгәне хәтердә.

– Фоат йә йөзем, йә күрәгә, йә чәй тутыра. Ул вакытта барысы да дефицит иде бит. “Өч филле” һинд чәен сатып алу өчен чират торырга туры килде. Фоат әнә шул чәйне пешерергә ярата иде, тәмле дә килеп чыга. Әлбәттә, барысын да сыйлап булмый, ризыгың җитмәс.

– Беренче хезмәт хакын кайчан алганыгыз һәм аны ничек туздырганыгыз хәтердәме?

– Миңа ул вакытта 16 яшь иде. Ул вакытта һөнәри уку йортында белем ала идем. Оптика-механика заводына бер айга практикага җибәрделәр. Миңа деталь ясарга кирәк иде. Хәтерлим, 3 мең данә ясадым, шуларның 15е генә ОТК узмады. Беренче хезмәт хакына туңдырма сатып алдым, калганын әти-әнигә бирдем.

– Федерацияне 1999 елдан бирле җитәклисез. Шушы вакыт эчендә Татарстан боксында ниләр үзгәрде?

– Миңа кадәр нәрсә булганын белмим. Искә төшерәсе дә килми. Минем һәр нәрсәгә үз карашым, мөмкин кадәр булышырга тырышам. Күп акча юк, ярышлар үткәрү, сәфәрләрне оештыру кебек эшләрдә нигездә дусларым булыша. Хәзер Спорт министрлыгы ярдәм итә. Мөһим чаралар алдыннан республика җитәкчелегенә мөрәҗәгать итәбез, аларның да кире какканы юк.

– Сез – татар боксчылары арасында дөнья чемпионы булган бердәнбер кеше, горурланасызмы?

– Әлбәттә. Ярышларга барган вакытта да, Татарстаннан бердәнбер чемпион, дип әйтәләр. Дөресен әйтәм, үзем өчен генә түгел, милләтебез, халкыбыз өчен дә шатланам. Дөнья чемпионатында чыгыш ясаганда зур бер трибуна минем өчен җан атты. Минем өчен, татар өчен җан атарга дип махсус эштән ял алып килгән югары дәрәҗәдәге түрәләрне дә беләм. Моны еллар узгач кына әйттеләр.

– Хәзерге буын татар боксчыларына зур үрләр яуларга нәрсә комачау итә?

– Ярышларда катнашканда: “Татар чыгыш ясый”, – диләр. Татармы ул, чуашмы, әрмәнме – мөһим дә түгел. “Татар көрәшә”, бетте-китте. Бүген спортта милләтләргә аерып карау әллә ни юк. Алла теләсә, бездә чемпионнар да булыр әле. Дәүләт ярдәм итә, спортчылар бар... Бюджеттан тыш акча гына җитми. Базар бәяләре – коточкыч. Мәсәлән, министрлык тарафыннан кунакханәгә – 900, ашау-эчүгә исә 600 сум түләү каралган. Мәскәүдә чәй генә дә 100 сум тора.

Өметле буын үсеп килә. Ил чемпионатында Татарстаннан алты спортчы катнашачак. Соңгы елларда андый хәлнең булганы юк иде. Тик шунысын әйтәсем килә: без 17 яшьтән соң бик күп нәрсә югалтабыз. Бу өлкәдә балалар-үсмерләр спорт мәктәпләре дәүләт программасы дөрес түгел: боксчы укуын тәмамлый да, аны урамга чыгарып аталар. Әнә шул вакытта бик күпләрне югалтабыз. Берәүләр армиягә китә, икенчеләр вузга укырга керә.

– Татар димәктән, туган телдә аралашасызмы?

– Аралашабыз, әлбәттә. Балаларым да, оныкларым да, кайвакыт теге яки бу сүз ничек әйтелә, ничек языла дип рус дусларым да шалтырата. Татар теле онытылмый! Күптән түгел конгресска дусларым да килгән иде. Очраштык, татарча аралаштык. Әйбәт бит бу!

#Айрат Хамматов #Ватаным Татарстан

Сәхифәләр

Айрат Хамматов: Туган телемдә теләп аралашам – "Ватаным Татарстан" газетасы