“2010 елга ТР бюджеты турында” закон проекты беренче укылышта кабул ителде

(Казан, 5 ноябрь, “Татар-информ”, Римма Гатина). Бњген дњртенче чакырылыш ТР Дђњлђт Советыныћ алтынчы утырышында депутатларны 2010 елныћ бюджет проекты белђн ТР Финанслар министры Радик Гайзатуллин таныштырды. Аның сњзлђренчђ, бюджетны барлыкка китергәндә Россия Федерациясе Салым кодексына, Россия Федерациясе һәм Татарстан Республикасы бюджет кодексларына һәм салымнар һәм җыемнар турындагы законнарга үзгәрешләр һәм өстәмәләр исәпкә алынган. Элекке еллардагы кебек үк бюджетның иң зур керем чыганакларын физик затлар керемнәренә салымнар, табышка салым һәм мөлкәткә салым тәшкил итә, алар салым керемнәренең гомуми суммасыннан 80 процент күләмендә. “Табышка салымның чагыштырма зурлыгы салым керемнәренең гомуми суммасына карата 31 процент тәшкил итә. Табышка салымны исәпләп чыгару икътисад үсешенең гомуми динамикасыннан, салым органнарының хисап күрсәткечләреннән, республиканың эре һәм урта салым түләүчеләренең факттагы һәм фаразланган күрсәткечләреннән чыгып башкарыла. Табышка салым керүләре суммасы 17,6 млрд. сум күләмендә фаразлана”, - диде Р.Гайзатуллин.
Татарстан Республикасы бюджеты керемнђренећ фаразлана торган гомуми књлђмен - 66,1 млрд. сум, бюджет чыгымнарыныћ гомуми књлђмен 78 млрд. сум итеп расларга тђкъдим ителђ. Республика консолидациялђнгђн бюджетына 88,3 млрд. сум керем (аныћ 8,3 млрд. сумы федераль бюджеттан килђчђк) алыныр дип фаразлана. Шуныћ 80 млрд. сумы бюджетныћ њз керемнђре љлешенђ туры килђ.
2010 елда Татарстан Республикасының берләштерелгән бюджетына физик затлар керемнәренә салым керү 31,3 млрд. сум, шулардан Татарстан Республикасы бюджетына 18,8 млрд. сум акча керү көтелә. Республика бюджетына акцизлар - 7,7 млрд. сум, салым салуның гадиләштерелгән системасын куллануга бәйле рәвештә алына торган салым буенча акча керү 1,5 млрд. сум, оешмалар мөлкәтенә салым суммасы 8,6 млрд. сум, транспорт салымы 1,8 млрд. сум, дәүләт пошлинасы 20 млн. сум, салым булмаган керемнәр 1,8 млрд. сум күләмендә керер дип фаразлана.
Ђ чыгымнар 100,2 млрд.сум књлђмендђ булыр дип планлаштырыла. Фараз књрсђткечлђренђ караганда, килђсе елда ТРныћ ќыелма бюджетында кытлык 12 млрд. сумга якын булачак.
Билгеле булганча, быел гамђлдђге салым законнарына њзгђрешлђр кертњ турында кайбер федераль законнар кабул ителде. Алар субъектлар бюджетына килњче керемнђрне киметђ. Килђсе елдан тљбђклђр файдалы казылмаларга салымнан “коры кала”, чљнки ул тулысынча федераль бюджетка китђ. Шул сђбђпле, Татарстан бюджеты 3,1 млрд. сумнан артык керемен югалтты. 2010 елда тљбђклђр бюджетларында югалтуларны љлешчђ компенсациялђњ књздђ тотыла. Лђкин бу сумма югалтуларныћ 60 процентын гына каплаячак, - ди финанс министры Радик Гайзатуллин. 1,2 млрд. сум компенсациялђнмђгђн килеш кала.
Нефть продуктлары, алкоголь продукциясе, сыра акцизларын федераль бердђм хисаптан тљбђклђргђ књчерњ нормативлары арту нђтиќђсендђ, субъектларга љстђмђ керем алыначак. Килђсе елда транспорт чараларын теркђњ љчен дђњлђт пошлинасын арттыру да књздђ тотыла. Шулай да акцизлар буенча ућай њзгђрешлђр, файдалы казылмаларга салымны югалтудан килгђн зарарны тулысынча компенсациялђми.
Килђсе елга федераль њзђктђн килђ торган финанслар књлђме дђ кими. Моныћ сђбђбе килђсе елдан федераль њзђкнећ кайбер чыгым вђкалђтлђрен тулысынча тљбђклђргђ тапшыруы, кайбер федераль программаларныћ вакыты тђмамлану белђн бђйле. Мђсђлђн, элекке балаларын бакчаларга йљрткђн ата-аналарга тњлђњнећ бер љлеше федераль бюджеттан компенсациялђнсђ, быел бу вђкалђтлђр республика казнасына йљклђнђ, шулай ук укучыларныћ ќђйге ялын оештыру љчен бирелђ торган 500 йљз мећ сумнан артык акчаны да Татарстан њзе табарга тиеш булачак. Федераль њзђктђн финанслардан башка бирелђ вђкалђтлђр књлђме 1,1 млрд. сумга тљшђчђк.
Р.Гайзатуллин хђбђр иткђнчђ, 2010 елныћ бюджеты да, алдагы еллардагы кебек, социаль юнђлештђ булачак, ягъни социаль гарантиялђр сакланып калачак. Килђсе ел бюджетында тыл хезмђтчђннђренђ џђм хезмђт ветераннарына социаль тњлђњлђр, балаларга, књпбалалы гаилђлђргђ пособиелђр, опекуннарга тњлђњлђр џђм башка тљрле социаль ташламалар индексациялђнђ.
2010 ел бюджетын эшлђњчелђр социаль тњлђњлђр џђм коммуналь чыгымнарны 10 процентка индексациялђргђ, хезмђт хакы, туклану џђм медикаментлар буенча чыгымнарны 2009 ел дђрђќђсендђ калдырырга тђкъдим итђ. Республиканыћ максатчан социаль программаларын финанслау шулай ук агымдагы елдагы кебек булачак џђм алар эшлђњдђн туктамаячак. Хезмәт хакы 2009 ел дәрәҗәсендә булачак. Бу максатларга казнаның 40 млрд. сум акчасы җибәрелә. Стипендияләр, азык-төлек продуктлары һәм медикаментлар өчен түләү узган ел дәрәҗәсендә кала, коммуналь хезмәт күрсәтүләр һәм социаль өчен түләүләр 10 процентка арта, агымдагы башка чыгымнар 15 процентка кими. Парламентның Бюджет, салымнар һәм финанслар комитеты рәис М. Гаделшин 2010 ел бюджетының кризис шартларында финанс ресурсларын туплауга юнәлтелгәнен, республиканың төп финанс документының, тулаем алганда, баланслы булуын билгеләп үтте.
Р.Гайзатуллин депутатлар И.Әминовның, Р.Вәлиевнең, А.Прокофьевның, Н.Рыбушкинның, Р.Ганибаевның, Р.Миңнуллинның, А.Нигъмәтҗановның киләсе ел бюджетына кагылышлы сорауларына җавап бирде. Аларга бирелгән җавалардан аңлашылганча, республиканың дәүләт бурычы иң югары чиккә җиткән, ТР Финанс министры фикеренчә, бюджетны үз керемнәребез белән тәэмин итү күпкә отышлырак. Шулай ук 2010 ел бюджетында ятим балаларны торак белән тәэмин итүгә акча карау мәсьәләсе дә күтәрелде. Р.Гайзатуллин хәбәр иткәнчә, бу мәсьәләне хәл итү юнәлешендә, ТР Президенты йөкләмәсе буенча, озакка сузылган программа эшләү сорала.
ТР Президенты Минтимер Шәймиев хәбәр иткәнчә, ятимнәрне торак белән тәэмин итү мәсьәләсен игътибарсыз калдыру ярамый, киләсе ел бюджетында нинди дә булса да чаралар карау зарур. ТР Премьер-министры Рөстәм Миңнеханов, мәсьәләгә ачыклык кертеп, иң башта федераль бюджеттан килә торган чараларны ачыклап бетерергә кирәклеген, аннан соң, мәсьәләне хәл итү өчен, республиканың өстәмә керемнәреннән акчалар карау мөмкинлеге барлыгын белдерде.
Парламентның Икътисад, инвестицияләр һәм эшкуарлык комитеты рәисе урынбасары Марат Хәйруллин фикеренчә, Бөек Ватан сугышында бөек җиңүнең 65 еллыгын билгеләп үтү өчен чыгымнарның бюджетта аерым юл итеп язылырга тиешлеген, чөнки бу юбилейның кайбер ветераннар өчен гомерләрендә соңгы бәйрәм булу мөмкинлеген искәртте.
2010 ел бюджеты проекты буенча парламентның барлык комитетлары рәисләре, ТР Хисап палатасы рәисе Алексей Демидов һәм аерым депутатлар үз фикерләрен белдерде.